✨حکمت (2)
? طمع، ذلت پذیری، امارت زبان

«وَ قَالَ(ع‏): أَزْرَى‏ بِنَفْسِهِ‏ مَنِ اسْتَشْعَرَ الطَّمَعَ وَ رَضِیَ بِالذُّلِّ مَنْ کَشَفَ عَنْ ضُرِّهِ وَ هَانَتْ عَلَیْهِ نَفْسُهُ مَنْ أَمَّرَ عَلَیْهَا لِسَانَه‏»

از منظر دینی یکی از نکات بسیار مهم و حیاتی حفظ کرامت و عزت نفس است. دین مقدس اسلام برای حفظ کرامت نفس توصیه‌ها و راهکارهائی ارائه داده است که این راهکارها به دو دسته ایجابی و سلبی تقسیم می‌شود. مراد از راهکارهای ایجابی آنهائی است که بودن آن می‌تواند انسان را از حقارت و خواری نجات دهد مانند تمسک جستن به ذات حق تبارک و تعالی و ائمه طاهرین(صلوات الله علیهم اجمعین) و مراد از راهکارهای سلبی آنهائی است که بودن آن موجب خواری می‌گردد و می‌بایست از آن اجتناب نمود.
در این حکمت حضرت امیر‌المؤمنین به سه مورد از امور سلبی اشاره نموده و می‌فرماید:

?1- «أَزْرَى‏ بِنَفْسِهِ‏ مَنِ اسْتَشْعَرَ الطَّمَعَ» خویشتن را خوار ساخت آنکه طمع را شعار خویش قرارداد.
کلمه «أَزْرَى» از «زَرَى‏» به معنای عتاب و سرزنش است و «إِزْرَاء» به معنای تحقیر کردن و بیارزش نمودن می‌آید.
طمع؛ یعنی چشم داشت به آنچه دیگران دارند و به دو دسته ممدوح و مذموم تقسیم می‌شود:
▪️الف- اگر طمع نسبت به آنچه نزد خداوند متعال است، باشد ممدوح است؛ زیرا موجب عزت نفس است که انسان از خدای خویش انتظار داشته باشد همانگونه که حضرت ابراهیم فرمود: «خدای من کسی است که انتظار دارم گناهان مرا در قیامت ببخشد» «وَ الَّذِی أَطْمَعُ أَنْ یَغْفِرَ لِی خَطِیئَتِی یَوْمَ الدِّین‏».
از آنجا که کل هستی از ذات اقدس تبارک و تعالی سرچشمه می‌گیرد هم انسان و هم هر چه دارد از خداوند متعال است و روشن است انتظار بنده از مولای خویش امری عادی و طبیعی است چون اگر به مولای خویش چشم ندوزد از چه کسی انتظار داشته باشد؟
▪️ب- اما طمع به غیر خالق مذموم است و موجب ذلت وحقارت نفس می‌گردد زیرا اگر به آنچه دیگران دارند چشم دوخت از دو حال خارج نیست؛
?1- یا آن را به دست می‌آورد در این صورت موجب ذلت و خواری وی می‌شود زیرا برای به دست آوردن آنچه دیگران دارند خود را در برابر دیگران کوچک و خوار نمود.
?2- یا آن را به دست نمی‌آورد در این صورت از این جهت که خودش را خوار ساخت اما بهره‌ای نبرد احساس شکست و ذلت در درون خویش می‌کند.

▪️ج- لازمه طمع؛ بی‌اعتمادی به خداوند متعال است. زیرا طمع نمودن بدین معناست که انسان به جای آنکه خداوند متعال را روزی ده خویش بداند؛ به دست دیگران چشم می‌دوزد. لذا فرمودند: «یأس از آنچه در دست مردم است نشانه بی‌نیازی است و چشم امید داشتن به دیگران فقر حاضر است» «الْیَأْسُ غِنًى وَ الطَّمَعُ‏ فَقْرٌ حَاضِر».

#نهج_البلاغه_بخوانیم