برای بارور شدن تعلیم و تربیت افراد انسانی، ملاحظه و مراعات کیفیت شخصیت های آنان در در جه اول از اهمیت قرار دارد.

? کسانی که می خواهند یا گمان می کنند می توانند با یک سلسله قوانین کلی، صدها یا هزاران فرد را تحت تعلیم و تربیت قرار داده، شخصیت آن ها را شکوفا بسازند، نتیجه ی کار آن ها شبیه نتیجه ی کار باغبانی است که او را به یک باغی وارد کنند که شامل هزاران درخت تنومند و گوناگون، مانند: چنار، سرو، بادام، سنجد، انار و هزاران گل های مختلف نظیر لادن، شب بو و نرگس و … است.

?این باغبان بدون ملاحظه بازتاب این موجودات گوناگون در مقابل آب و هو اهای مختلف و موادی که از خاک تغذیه می کنند و همچنین در مقابل آفات و موانع رشد و از نظر اختلاف طبیعت آن ها در پیوندی ها و غیر آن، با این گمان که همه آن ها بدون آب نمی رویند، پس باید به آن ها آب داد، به اشعه آفتاب احتیاج دارند، پس باید موانع نفوذ اشعه آفتاب را از آن موجودات بر کنار ساخت…، ممکن است دست به کار شوند.

? اگر باغبان فقط با توجه به این دو اصل عمومی دست به کار شود، باغی را که به دست او سپرده شده است، در مدت کمی مختل خواهد کرد و باغ حالت دیمی و افسردگی به خود خواهد گرفت،

?زیرا ظرافت گل لادن با مقاومت نخل و بلکه احتیاج آن به حرارت پنجاه درجه بالای صفر، به ریشِ دو اصل عمومی که باغبان یاد شده آن ها را برای تنظیم باغ و بارور ساختن تمام موجودیت باغ به دست گرفته است، خواهد خندید!

? گل شب بو با درخت چنار تنها در یک مفهوم مشارکت دارند هر دو موجود هستند ولی به وجود آمدن و بقای آن دو موجود در قلمرو هستی شان با یکدیگر تفاوت های فراوان دارد.

#علامه_محمد_تقی_جعفری